Lichtvervuiling verwijst naar de overmatige, ongewenste verlichting in het milieu die de natuurlijke donkerheid van de nacht verstoor en schadelijke effecten heeft op zowel het milieu als de menselijke gezondheid. Dit probleem ontstaat voornamelijk door onjuist geplaatste, te fel of onnodige verlichting, vooral in stedelijke gebieden. Lichtvervuiling verstoort niet alleen de natuurlijke ecosystemen, maar kan ook invloed hebben op de biodiversiteit, de gezondheid van mensen en zelfs de observatie van de sterrenhemel.

Soorten lichtvervuiling

1. Verstrooid licht (skyglow)

Dit is het effect van verlichting die de atmosfeer verlicht en de sterrenhemel vervuilt, vooral in stedelijke gebieden. Het zorgt ervoor dat het moeilijk is om de sterren of andere hemellichamen te zien, wat een probleem is voor astronomen en voor mensen die gewoon willen genieten van de sterren.

2. Lichtoverlast (glare)

Lichtoverlast is intens licht dat in de ogen van mensen of dieren schijnt en ongemak veroorzaakt. Dit komt vaak voor bij straatverlichting of verlichting van commerciële gebouwen die te fel of niet goed afgeschermd zijn.

3. Spill light (lichtverspilling)

Licht dat in ongewenste richtingen straalt, bijvoorbeeld naar de hemel of buiten het verlichtingsgebied, is een vorm van lichtverspilling. Dit gebeurt vaak bij verlichting van buitenruimtes, zoals tuinverlichting die niet goed gericht is.

4. Lichtvervuiling door lichtverstrooiing (light trespass)

Dit gebeurt wanneer licht in ruimtes komt waar het niet gewenst is, zoals wanneer straatverlichting je slaapkamer verlicht, wat leidt tot verstoring van slaap of concentratie.

Oorzaken van lichtvervuiling

• Verkeerd geplaatste verlichting: Verlichting die niet goed gericht of afgeschermd is, zorgt voor ongewenste lichtverspreiding.
• Te felle verlichting: Overmatig gebruik van felle verlichting, vooral in stedelijke gebieden, draagt bij aan lichtvervuiling.
• Onnodige verlichting: Lichten die 's nachts aan blijven terwijl ze niet nodig zijn, zoals reclameborden of openbare verlichting die de hele nacht brandt zonder enig functioneel doel.
• Hoge intensiteit van verlichting: In sommige gevallen wordt verlichting in de verkeerde kleurtemperatuur gebruikt (bijvoorbeeld koel wit licht) die meer verstrooiing veroorzaakt dan warmer licht.

Gevolgen van lichtvervuiling

1. Effecten op de menselijke gezondheid

• Verstoring van het circadiaanse ritme: Te veel kunstlicht 's nachts kan het natuurlijke slaap-waakritme verstoren, wat kan leiden tot slaapstoornissen, verhoogde stressniveaus, en een hoger risico op gezondheidsproblemen zoals obesitas, hartziekten en depressie.
• Ooggezondheid: Overmatige blootstelling aan fel licht, vooral blauw licht, kan oogvermoeidheid en andere visuele problemen veroorzaken.

2. Effecten op de natuur en dieren

• Desoriëntatie van dieren: Veel diersoorten, zoals vogels en zeezoogdieren, worden beïnvloed door lichtvervuiling. Dit kan hun migratiepatronen verstoren, hun natuurlijke gedrag veranderen en zelfs hun overleving bedreigen.
• Verstoorde voortplanting: Sommige dieren gebruiken de natuurlijke duisternis om te communiceren of zich voort te planten. Lichtvervuiling kan deze processen verstoren, wat schadelijke gevolgen heeft voor populaties.

3. Verlies van de nachtelijke sterrenhemel

Door lichtvervuiling wordt de mogelijkheid om sterren, planeten en andere hemellichamen waar te nemen ernstig beperkt. Dit is niet alleen een esthetisch verlies, maar ook een verlies van wetenschappelijke waarde voor sterrenkunde en astronomisch onderzoek.

Oplossingen voor Lichtvervuiling

1. Efficiënt gebruik van verlichting

• Gebruik van energiezuinige verlichting: LED-lampen en andere energiezuinige technologieën kunnen worden gebruikt, maar moeten goed worden afgesteld om verstrooiing te minimaliseren.
• Afgeschermde verlichting: Het gebruik van afgeschermde armaturen kan helpen voorkomen dat licht naar boven of in ongewenste richtingen straalt.
• Lichtsensoren en timers: Het gebruik van sensoren en timers zorgt ervoor dat verlichting alleen aanstaat wanneer dat nodig is, bijvoorbeeld als er beweging wordt gedetecteerd of op bepaalde tijden van de dag.

2. Verlichting aanpassen aan de omgeving

• Gebruik van warmere lichtkleuren: Het gebruik van warmer licht (lager kleurtemperatuur) helpt de verstoring van het milieu te verminderen, omdat het minder verstrooiing veroorzaakt.
• Gebruik van verlichting op lagere niveaus: Het aanpassen van de intensiteit van verlichting aan de behoeften van de omgeving (bijvoorbeeld straatverlichting) kan de impact van lichtvervuiling verminderen.

3. Beleidsmaatregelen en bewustwording

• Steden en gemeenten: Veel steden hebben beleidsmaatregelen ingevoerd die lichtefficiëntie bevorderen en donkere gebieden behouden. Voorbeelden zijn regels voor straatverlichting en verlichting op openbare plaatsen.
• Onderwijs en bewustwording: Het informeren van het publiek over het belang van duisternis voor de gezondheid en het milieu kan helpen om gedragsverandering te bevorderen en de impact van lichtvervuiling te verminderen.

Lichtvervuiling is een steeds groter probleem, vooral in stedelijke gebieden, maar door het implementeren van efficiënte verlichtingspraktijken en door bewustwording kunnen we een aanzienlijk verschil maken.